Παρασκευή 11 Ιουνίου 2010

Εθνικό Σύστημα Υγείας: Η τελευταία (;) ευκαιρία για δημοσιοοικονομική πειθαρχία και αναγνώριση της συμβολής του στην υγεία και την κοινωνική συνοχή

του Κυριάκου Σουλιώτη,
Δρ. Πολιτικής και Οικονομικών της Υγείας
Λέκτορα Σχολής Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου

Πηγή: «Ημερησία», Μάρτιος 2010.

Από τις πρώτες κιόλας ανακοινώσεις της κυβέρνησης η οποία προέκυψε από τις εθνικές εκλογές της 4ης Οκτωβρίου 2009, έγινε σαφές ότι ο τομέας της υγείας περιλαμβάνεται στις περιοχές εκείνες των δημόσιων πολιτικών που χρειάζονται εκτεταμένες παρεμβάσεις. Στη βάση αυτών, αναμένονται –αλλά και απαιτούνται– τομές και θαρραλέες αποφάσεις, καθώς, δεν είναι λίγοι αυτοί που υποστηρίζουν ότι εικοσιπέντε και πλέον χρόνια από τη συγκρότηση του ΕΣΥ, η βιωσιμότητα του συστήματος δεν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, ιδιαίτερα κάτω από την πίεση της παγκόσμιας –και ιδίως της εθνικής– οικονομικής κρίσης, η οποία έχει σημαντικότατες παρενέργειες (και) στην οικονομική λειτουργία του Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Είναι ενδεικτικό, άλλωστε, ότι τα τελευταία χρόνια, στην πολιτική, κοινωνική και επιστημονική συζήτηση γύρω από τα θέματα υγείας, αναδεικνύονται ως πρωταγωνιστές η κακοδιαχείριση, τα ελλείμματα, τα συσσωρευμένα χρέη, η χρονική καθυστέρηση των πληρωμών, η απουσία ελέγχων, η σπατάλη, η πλάνη των αριθμών…

Οι απόπειρες δε για τον εντοπισμό των αιτιών των παραπάνω –όχι κατ’ ανάγκη με την έννοια της απόδοσης ευθυνών– οδηγούν σε μια πρωτόγνωρη «αλυσίδα δικαιολογιών», τις οποίες συναντά κανείς σε όλα τα επίπεδα ευθύνης του υγειονομικού τομέα στη χώρα μας, και όχι μόνο. Διαχρονικά μάλιστα!

Συγκεκριμένα:

- Συχνά, οι κυβερνήσεις επικαλούνται τις «καταστροφικές επιλογές των προηγούμενων κυβερνήσεων». Ανεξάρτητα από την επιβεβαίωση ή διάψευση του παραπάνω, είναι ενδεικτικό ότι στην υγειονομική ιστορία της χώρας σχεδόν ποτέ μία κυβέρνηση δεν συνέχισε το έργο της προηγούμενης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, με την επιμονή της μη εφαρμογής του υφιστάμενου από το 2004 θεσμικού πλαισίου (Ν. 3235).
- Σχεδόν πάντα, ο υπουργός υγείας –ορθώς– επικαλείται τους «περιορισμένους οικονομικούς πόρους» που του διατίθενται, οι οποίοι με τη σειρά τους περιορίζουν και τις διαθέσιμες επιλογές της πολιτικής υγείας.
- Η απάντηση που, εύλογα, λαμβάνει από τον ομόλογό του, υπεύθυνο για τα οικονομικά, περιλαμβάνει επίκληση των «δυσμενών οικονομικών συνθηκών» που δεν επιτρέπουν υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς.
- Οι διοικήσεις των νοσοκομείων επισημαίνουν τα ελλείμματα των μονάδων τους και επικαλούνται τους περιορισμένους πόρους τους οποίους κυρίως αποδίδουν στην «καθυστέρηση των πληρωμών των νοσηλίων από τα ασφαλιστικά ταμεία αλλά και στην μικρή θεσμοθετημένη αποζημίωση σε σύγκριση με το πραγματικό κόστος λειτουργίας».
- Οι διοικήσεις των ασφαλιστικών ταμείων επικαλούνται τα ελλείμματα που προκαλούνται στους οργανισμούς τους λόγω της εισφοροδιαφυγής και της «ελλιπούς κρατικής χρηματοδότησης».
- Ο υπουργός κοινωνικής ασφάλισης παραπέμπει στον κρατικό προϋπολογισμό ο οποίος βέβαια συντάσσεται με τους περιορισμούς που αναφέρονται παραπάνω.
- Οι προμηθευτές υγειονομικών υλικών συχνά υπερτιμολογούν τα είδη με τα οποία προμηθεύουν τα νοσοκομεία του ΕΣΥ επικαλούμενοι την καθυστέρηση στην εξόφληση των τιμολογίων τους.
- Οι διοικήσεις των νοσοκομείων απαντούν και σε αυτό επικαλούμενοι το πρόβλημα ρευστότητας το οποίο οφείλεται στην «καθυστέρηση στην πληρωμή των νοσηλίων από τα ασφαλιστικά ταμεία».
- Οι ιατροί συχνά λαμβάνουν από τους πολίτες –και όχι μόνο– αμοιβές πέραν των νομίμων, επικαλούμενοι το ύψος των μισθών το οποίο όντως δεν ανταποκρίνεται στην επένδυση σε γνώση, στο έργο που παρέχουν και στην ευθύνη που αυτό εμπεριέχει.
- Οι πολίτες συχνά –και όχι μόνο– καταβάλλουν αυτές τις πρόσθετες αμοιβές επικαλούμενοι την (δυστυχώς πολλές φορές επιβεβαιωμένη) άποψη ότι «αν δεν δώσεις κάτι παραπάνω δεν γίνεσαι καλά».
- Οι επαγγελματίες υγείας επικαλούνται τα σοβαρά προβλήματα στελέχωσης τα οποία πράγματι δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για σωστή άσκηση των καθηκόντων τους.
- Ο υπουργός υγείας απαντά στο πρόβλημα της στελέχωσης των μονάδων υγείας, παραπέμποντας, για μία ακόμα φορά, στους «περιορισμένους πόρους» αλλά και στις «αργές διαδικασίες επιλογής προσωπικού».
- Οι ιδιώτες προμηθευτές υπηρεσιών υγείας προβαίνουν συχνά σε προκλητή ζήτηση υπηρεσιών, επικαλούμενοι τις «παγωμένες αμοιβές που διέπουν τις συμβάσεις με τα ασφαλιστικά ταμεία» οι οποίες σε κάποιες περιπτώσεις παραμένουν σταθερές για πάνω από 15 χρόνια!
- Η κεντρική διοίκηση κρατά παγωμένες τις τιμές αυτές επικαλούμενη την «αδυναμία ελέγχου της προκλητής –και όχι μόνο αυτής– ζήτησης»!

Ο κατάλογος αυτός θα μπορούσε να συνεχιστεί κι άλλο. Άλλωστε, με όλα τα παραπάνω, συμπεριλαμβανομένων και των δικαιολογιών, δεν μπορεί κανείς παρά να συμφωνήσει!

Ωστόσο, κάτω από το ασφυκτικό πλαίσιο δημοσιοοικονομικής πειθαρχίας το οποίο αναπόφευκτα καθορίζει όλες σχεδόν τις πτυχές της κυβερνητικής πολιτικής αλλά και της καθημερινότητας, αυτό που έχει πλέον σημασία δεν είναι τόσο η «διαγνωστική» προσέγγιση του προβλήματος, όσο η «θεραπευτική». Οι «ειδικοί» έχουν κατά καιρούς καταθέσει καινοτόμες προτάσεις, με εμπειρική και επιστημονική τεκμηρίωση από διεθνείς καλές πρακτικές, συνοδευόμενες όμως από ένα αίσθημα ματαίωσης το οποίο προκαλεί η βεβαιότητα ότι «πάλι δεν θα γίνει τίποτα»…

Ενδεικτικά αναφέρονται:

- Αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης των νοσοκομείων από τα ασφαλιστικά ταμεία: κατάργηση του ημερήσιου νοσηλίου και προ-αγορά υπηρεσιών, ανεξαρτήτως από τον όγκο των παρεχόμενων φροντίδων.
- Διανομή των οικονομικών πόρων από το υπουργείο υγείας στα νοσοκομεία του ΕΣΥ στη βάση επιστημονικών κριτηρίων αλλά και κριτηρίων παραγωγικότητας και αποδοτικότητας.
- Προγραμματισμός προμηθειών ανά νοσοκομείο και αποκεντρωμένη διενέργεια των σχετικών διαγωνισμών. Υποστήριξη του εγχειρήματος από το υπουργείο υγείας με έρευνες αγοράς και καθορισμό τιμών αναφοράς. Τήρηση των συμβάσεων για το χρόνο αποπληρωμής των προμηθειών και διαπραγμάτευση για ευνοϊκότερους όρους στη βάση του όγκου των πωλήσεων.
- Προγραμματισμός των αναγκών σε ανθρώπινο δυναμικό, διαρκής προσαρμογή των οργανισμών των νοσοκομείων στα νέα δεδομένα και αποκεντρωμένες προσλήψεις, με ενιαίους όμως κανόνες επιλογής.
- Αλλαγή της πολιτικής μισθών με την υιοθέτηση μικτών συστημάτων πάγιων αμοιβών και αμοιβών κατά πράξη (κίνητρα). Σύνδεση της μισθολογικής πολιτικής με την επιδότηση των νοσοκομείων στη βάση της παραγωγικότητας.
- Επένδυση στην έρευνα και στη συνεχιζόμενη εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας. Συμμετοχή των τελευταίων στην εκ των πραγμάτων διεπιστημονική διαδικασία της χάραξης της πολιτικής υγείας.
- «Αναγνώριση» και έλεγχος των δομών του ιδιωτικού τομέα και αξιοποίησή τους στον εθνικό σχεδιασμό για την υγεία.
- Αξιοποίηση των υποδομών του ΙΚΑ και των άλλων ασφαλιστικών ταμείων καθώς και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης για την ολοκλήρωση του υπο-συστήματος της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας.

Φυσικά, η αντιμετώπιση όλων αυτών των ζητημάτων απαιτεί χρόνο και πολλή προσπάθεια. Επιπλέον, η αξιολόγηση των επιδόσεων όλων όσοι εμπλέκονται στην οργάνωση, τη διοίκηση και την οικονομική λειτουργία του συστήματος υγείας, απαιτεί επίγνωση του εξαιρετικά δυσμενούς οικονομικού περιβάλλοντος. Τα δεδομένα, άλλωστε, είναι αμείλικτα: δαπάνη υγείας σταθερά πάνω από 9% του ΑΕΠ και με ετήσιο ρυθμό αύξησης μεγαλύτερο του 6%, χρέη των νοσοκομείων ύψους 6 δις € και των κλάδων υγείας των ασφαλιστικών ταμείων πάνω από 3 δις €, μέσο κόστος νοσηλείας μεγαλύτερο από 600 € και με ετήσιο ρυθμό αύξησης που υπερβαίνει το 30%… Ωστόσο, μια σωστή ιεράρχηση των προτεραιοτήτων μπορεί και να επιφέρει άμεσα αποτελέσματα και να συμβάλει στη χάραξη μιας σταθερής, μακροπρόθεσμης πορείας για το ΕΣΥ.

Σε κάθε περίπτωση, είναι καιρός να υλοποιηθούν κάποιες από τις κατατεθειμένες προτάσεις. Στη συνέχεια να επαναξιολογηθούν, χωρίς ιδεοληψίες και δογματισμούς, αλλά με τη συμμετοχή όλων και στη βάση των αδιάψευστων τεκμηρίων που παρέχει η επιστημονική έρευνα. Εν κατακλείδι, το ΕΣΥ, ειδικά εν μέσω μιας οικονομικής κρίσης με ανυπολόγιστες προεκτάσεις, μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα διατήρησης της κοινωνικής συνοχής. Χρειάζεται όμως στήριξη, δηλαδή δράση, τομές, αλλαγές συνηθειών και εγκατεστημένων συμπεριφορών. Σε όλα τα επίπεδα και χωρίς δικαιολογίες…

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου